„Więcej ludzi marnuje czas i energię roztrząsając problemy niż rzeczywiście próbując je rozwiązać”. /Henry Ford/
Zwykle zaczyna się od jakiejś kwestii spornej – różnicy zdań, sprzeczki, kłótni, aż do konfliktu. Często ludzie innych ludzi nie słyszą, nie rozumieją, a niekiedy zapominają, o czym usłyszeli. Czasem wystarczy jedno niepotrzebne słowo, by nieporozumienie przekształciło się w starcie czy wręcz wojnę.
Mediacje są sposobem rozwiązywania sporów, konfliktów, regulowania spraw z pomocą mediatora. Mają na celu stworzenie stronom warunków umożliwiających osiągnięcie dobrowolnego porozumienia.
Mediacje mogą dotyczyć spraw:
- karnych (podejrzanego lub oskarżonego i pokrzywdzonego na drodze przestępstwa),
- nieletnich (zadośćuczynienia czy naprawienia szkody pokrzywdzonemu przez nieletniego),
- cywilnych (m. in. długów, działu spadku, podziału współwłasności, podziału majątku dorobkowego, sporów sąsiedzkich),
- rodzinnych (separacji, rozwodu, władzy rodzicielskiej, opieki, alimentów, ochrony więzi uczuciowych),
- gospodarczych (m. in. niewykonania umowy, zniesienie współwłasności),
- z zakresu prawa pracy (pracownika i pracodawcy, np. o zapłatę, rozwiązanie umowy),
- oświatowych (szkoły z samorządem, kuratorium lub środowiskiem lokalnym; szkolnych np. rodzic-nauczyciel, rówieśniczych np. uczeń-uczeń),
- pomocy społecznej (m. in. nienależnie pobranych świadczeń; odpłatności za DPS),
- administracyjnych (np. decyzji w sprawach budowlanych, z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego, ochrony środowiska)
- sporów zbiorowych.
Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego mediacja może być prowadzona bez wnoszenia sprawy do sądu (pozasądowa) albo na podstawie postanowienia sądu (sądowa). W przypadku mediacji pozasądowej dowolnego mediatora wybierają strony.
Najczęściej to jedna ze stron zgłasza się do mediatora i prosi o kontakt w swoim imieniu z drugą stroną. Mediator kontaktuje się z drugą stroną konfliktu i przekazuje propozycję rozpoczęcia mediacji. Mogą też zgłosić się do niego razem. Wspólnie ustalają termin spotkania, a mediator proponuje neutralne miejsce przeprowadzenia mediacji.
Mediacje sądowe wspomagają sądownictwo w załatwianiu wielu spraw. Są określone przepisami kodeksu postępowania cywilnego – art. 183 KPC 1-15. W przypadku mediacji sądowej – najczęściej sąd wyznacza mediatora z listy stałych mediatorów sądowych. Mediator sam kontaktuje się wtedy ze stronami, zapraszając je na spotkanie (w ustawowo ustalonym terminie). Sprawę do mediacji sądowej można kierować na każdym etapie postępowania sądowego (z inicjatywy stron lub sędziego).
Mediator to kompetentna, bezstronna osoba zarządzająca konfliktem stron, pomagająca
w komunikacji. Pobudza on strony sporu (przez odpowiednie zadawanie pytań) do poszukiwania rozwiązań, łagodzi powstające napięcia, pomaga w dojściu do porozumienia, które ostatecznie zostanie przez nie zaakceptowane i wcielone w życie.
Mediatorzy mogą być stali – z list sądowych oraz pozostali – z ośrodków mediacyjnych
(z organizacji pozarządowych i uczelni) lub niezrzeszeni. Dane kontaktowe mediatorów stałych oraz z list prowadzonych przez ośrodki mediacyjne znajdują się na stronach internetowych sądów okręgowych.
Podstawowe zasady mediacji to:
* dobrowolność (przystąpienie z własnej woli, na każdym etapie odstąpić od udziału
w mediacji),
* woli porozumienia (gotowość do ugody),
* poufność (obowiązek zachowania w tajemnicy pozyskanych informacji),
* bezstronność mediatora (niezaangażowany w konflikt, nie bierze racji żadnej ze stron),
* autonomia konfliktu (decyzje należą wyłącznie do stron),
* nieformalność (mediacja odbywa się poza sądem, nie ma oficjalnego charakteru tylko
prywatny),
* działanie w dobrej wierze,
* satysfakcja obydwu stron – w wyniku mediacji,
W czasie mediacji obowiązują też reguły: szacunku, słuchania drugiego, nie krzyczenia ani nie używania obelżywych słów.
Zalety mediacji jako alternatywy postępowania sądowego:
– nieporównywalnie krótszy czas,
– w przyjaznym miejscu, zaakceptowanym przez strony,
– poufnie,
– intensywna, bezpośrednia komunikacja,
– zmierzanie ku przyszłości, a nie cofanie się w przeszłość,
– wspólne poszukiwanie rozwiązań,
– wynik zależny od obu stron, od ich chęci porozumienia,
– nie ma przegranego i wygranego- sukces odnoszą obie strony,
– osiągnięcie formalnego porozumienia (ugody), a nie wyroku,
– niewspółmiernie mniejsze koszty w odniesieniu do postępowania sądowego,
– satysfakcja wynikająca z porozumienia.
Podczas przebieg mediacji klasycznych mają miejsce:
- przedstawienie przez mediatora na czym polega mediacja i jej zasady, roli mediatora, przebiegu spotkania,
- prezentacja stanowisk przez strony,
- wzajemne wyjaśnienia,
- rozmowy indywidualne z mediatorem (możliwość wypowiedzenia się, doprecyzowanie najważniejszych spraw, podanie propozycji),
- przedstawienie propozycji drugiej stronie,
- podsumowanie, zestawienie interesów,
- porozumienie (ugoda).
Ugoda zawarta przed mediatorem ma status ugody cywilnoprawnej (w razie braku zwrócenia się do sądu). By ugoda miała status ugody sądowej wymagane jest jej zatwierdzenie przez sąd.
Mediacja nie jest doradztwem, poradnictwem ani terapią. Jednak rezultaty postępowania mediacyjnego mają bezsprzecznie charakter terapeutyczny.
A zatem… Masz konflikt? Zamiast skierować sprawę do sądu …IDŹ NA MEDIACJE!
Aneta Łyś – mediator, wolontariusz Poradni Specjalistycznej „Arka”.